O Wyspie Muz...

Prawdziwe dzieło jest trwaniem, jest uczeniem się życia – Roman Opałka. Więcej wypowiedzi na temat sztuki w Notatkach o sztuce.

sobota, 22 grudnia 2012

Pablo Picasso w Polsce. Prezentacja kilkudziesięciu grafik artysty z późnego okresu. "XXI Festiwal Ars Cameralis: Świat jest teatrem. Pablo Picasso i Piero Crommelynck na scenie świata. Mougins. 1968." Galeria ASP w Katowicach Rondo Sztuki, Katowice. 15.11.2012 - 15.01.2013.


Pablo Ruiz y Picasso
1881-1973
www.pablo-ruiz-picasso.net 







O wystawie



Źródło: TATE GALLERY   GREAT BRITAIN. 
Pablo Picasso, Etching 20 August 1968 I (L.289), 1968,
from the 347 Series of prints. Medium: Etching.



Powyżej jedna z grafik prezentowanych na wystawie "Świat jest teatrem...". Pochodzi ze słynnej Serii 347 wydruków, które powstały w okresie od 16 marca do 5 października 1968 roku w Mougins na południu Francji. Wykonawcą wydruków był przyjaciel Picassa Piero Crommelynck - znany włoski rytownik - który razem z bratem Aldo na życzenie Mistrza założył  w Mougins atelier i sprowadził doń osiemnastowieczną prasę do wykonywania grafik. W atelier tym powstała także Seria 156, która jest kolekcją prac z lat 1970-1972.
Z braćmi Crommelynck współpracowało wielu znanych artystów. Dzieła, które wyszły z pracowni Piero Crommelyncka można było podziwiać niedawno na poświęconej mu wystawie  "Piero Crommelynck Graveur« De Picasso à Alechinsky »" w paryskiej Galerie Catherine Houard we Francji.

Przy okazji zwiedzania wystawy warto także zobaczyć film "Le mystère Picasso" z 1955 roku z Pablem Picasso w roli głównej. Wyreżyserowany przez Henri-Georgesa Clouzot dokument, nagrodzony na Festiwalu w Cannes w 1956 roku, to zapis procesu twórczego - ukazuje moment, w którym rodzi się dzieło. Podczas zaimprowizowanej przed kamerą sesji widzimy jak na pustej płaszczyźnie ekranu z chaosu linii i plam powstają kolejne obrazy kreślone niewidoczną ręką artysty. W przeciwieństwie do wcześniejszego o kilka lat filmu, w którym artysta był stale obecny, gdyż stał za szklaną szybą i na niej malował ("Visit to Picasso" Paula Haesaertsa z 1949 roku), widz jest konfrontowany z białą przestrzenią ograniczoną ramami kadru i patrzy na wyłaniające się z nicości obrazy. Film stanowi doskonałe uzupełnienie 45 prac zgromadzonych na wystawie i chociaż nie jest poświęcony grafice, lecz malarstwu i widzimy na nim Artystę z pędzlem, a nie rylcem w dłoni,  to po jego obejrzeniu oglądane później przez nas dzieła ożywają, jakby były przed chwilą powołane do istnienia, a obecność Picassa staje się niemal namacalna. Kiedy przyglądamy się pracom odnosimy wrażenie, że ich Autor stoi oparty o ścianę w jednym z kątów galerii, z nieodłącznym papierosem w dłoni oraz lekkim uśmiechem na twarzy, i bacznie nas obserwuje, puszczając do nas niekiedy oko.

Grafika [1] obok malarstwa, rzeźby i ceramiki była jednym z ulubionych mediów Artysty i chętnie się nią posługiwał. W technice tej gotowy obraz jest odbitką rysunku, który powstaje poprzez malowanie, rycie, drapanie i polerowanie lub trawienie kwasem wybranych partii powierzchni nośnika. Zazwyczaj nośnikiem tym jest płytka miedziana, ale wykorzystuje się także inne metale oraz takie materiały, jak: drewno, kamień, gips, linoleum... W zależności od tego, która z warstw nośnika jest pokrywana farbą, tylko wierzchnia płaszczyzna czy powstałe w wyniku trawienia lub żłobienia wgłębienia albo wypukłości , mamy druk płaski, wklęsły oraz wypukły.  Po rozprowadzeniu farby na nośniku  - namalowany uprzednio na nim ( w przypadku druku płaskiego jakim jest litografia) albo utworzony z: wyżłobień (w przypadku technik wklęsłych jak miedzioryt i sucha igła oraz wypukłych jak drzeworyt, linoryt i metaloryt ), polerowanych zadrapań (mezzotinta), wytrawionych kwasem linii (akwaforta) lub plam (akwatinta) - rysunek jest odciskany na papierze przy pomocy specjalnej prasy. Uzyskane w ten sposób grafiki są następnie numerowane i podpisywane przez autora. O ilości wykonanych kopii decyduje artysta, ale jest ona także uzależniona od zastosowanej techniki i użytego nośnika. W przypadku suchej igły zatrzymujące farbę wiórki metalu, które powstały na krawędziach wyżłobień podczas rycia, szybko się ścierają. Grafika może pełnić funkcję służebną i być wykorzystana do tworzenia ilustracji do książek, ekslibrisów albo stanowić samodzielne dzieło sztuki. Picasso wykonał ilustracje do wielu książek - w tym do tomików poezji i dzieł pisanych prozą - uzupełniając słowo drukowane o wizualną narrację sięgającą po motywy mitologiczne, realistyczne, fantastyczne i abstrakcyjne. Zilustrował między innymi "Metamorfozy" Owidiusza i "Lizystratę" Arystofanesa oraz „Le Cocu magnifique” Fernanda Crommelyncka - ojca Aldo i Piero, z którymi współpracował przy drukowaniu grafik.

Trzon zebranych na wystawie prac z Serii 347, której jedynie niewielki fragment oglądamy,  stanowi cykl poświęcony malarzowi Rafaelowi Santi [2] i jego muzie Fornarinie [3]. Postaci te są bohaterami szeregu frywolnych grafik, wywołujących zażenowanie u widzów bezpruderyjnością i śmiałością w ukazywaniu pary młodych kochanków. Prace te mogą sprawiać wrażenie sprośnych "kreskówek", ale tak jest tylko wówczas, gdy będziemy je czytać w oderwaniu od kontekstu, do którego odsyłają poprzez liczne nawiązania i cytaty. Autorzy wystawy, aby uczulić na wspomniany wcześniej kontekst oraz podsunąć odbiorcy właściwy sposób interpretacji, otwarty na odniesienia do malarstwa i prywatnego życia Artysty, włączyli do niej reprodukcję obrazu Rafaela Santi "La Fornarina" oraz fotografie Picassa i bliskich Mu osób.

Obie serie - 347 i 156 - powstały w późnym okresie twórczości Artysty. Pojawiają się w nich ulubione motywy Picassa (pracownia artysty, cyrk, korrida, faun, nagie kobiety, słynni malarze oraz aluzje do znanych dzieł) a bohaterami są realne, historyczne i literackie postaci oraz sam Picasso. W przeciwieństwie do grafik z lat poprzednich ludzie ukazywani są tutaj z ironią i przymrużeniem oka. Mężczyźni i kobiety to nadal istoty, które przyciąga ku sobie magnes fizycznej fascynacji, ale płomień namiętności jest wyraźnie słabszy i zamiast dawnego, wybuchającego gwałtownie ognia pożądania pojawia się często nuda, sprawiając, że uwodzenie staje się wyrachowaną grą pozbawioną emocji, a flirt zaczyna przypominać taniec byka i toreadora, którzy zmęczeni wyczerpującą walką mierzą się wzrokiem i śledzą każdy swój ruch, ale starają unikać konfrontacji. Postaci zdają się być nie tylko niezdolne do zaspokojenia swoich pragnień, w tym potrzeby czułości i miłości, ale i samotne. Potencjalni partnerzy adorujących ich kobiet są oziębli i zdystansowani. To obserwatorzy i voyeurzy, a nie namiętni i brutalni kochankowie, których znamy z wcześniejszych grafik Artysty  - choćby z cyklu wykonanego na zlecenie  Ambroise Vollarda (Suita Vollarda). Czyżby dawny donżuan i pożeracz damskich serc nie tylko z poczuciem żalu za utraconą bezpowrotnie młodością, ale i odrobiną goryczy zmieszanej z poczuciem winy spoglądał w przeszłość oraz na swoje relacje z kobietami, które traktował w sposób instrumentalny, rozkochując w sobie i porzucając? I czy sam, będąc już starcem stojącym nad grobem,  nie czuł się momentami samotny i niezrozumiany, żyjąc w związku ze sporo młodszą od siebie małżonką, dla której był poniekąd i zdobycznym trofeum (to jej udało się przecież Go w końcu usidlić), i cennym eksponatem (została żoną Wielkiego Artysty), ale nie partnerem? A może wcale nie dręczyły Go wyrzuty sumienia i był szczęśliwym staruszkiem, zadowolonym z siebie egoistą, żyjącym we własnym świecie wspomnień i fantazji, który nie dbał w ogóle o innych i cieszył się, że może nareszcie w spokoju tworzyć? Wszak jako twórca był nadal pełen wigoru i młodzieńczego zapału. Z zapamiętaniem kreślił obrazy, robiąc to, co najbardziej zawsze kochał i co sprawiało Mu największą radość - tworząc.

Malarstwo było dla Picassa niczym powietrze, którym oddychał a niezapisana jeszcze płaszczyzna obrazu jedną z kart intymnego dziennika, w którym spowiadał się ze swoich grzechów, obsesji, nikczemności i lęków.  Kochał wiele kobiet, i w kolejnych związkach próbował ugasić trawiący Go ogień namiętności, ale nie potrafił ani zaspokoić swojego pożądania, ani dać szczęścia swoim partnerkom, więc je porzucał. Jedynie Jacqueline wytrwała przy Nim najdłużej, bo jej na to pozwolił - bo się przyzwyczaił do jej obecności (?), bo się od niej uzależnił (?) - ale jedyną kochanką, której pozostał wierny do samego końca, do ostatniego oddechu, i której nigdy nie zdradził , była Sztuka.

***

Wystawę można oglądać do 15 stycznia 2013 roku w katowickim Rondzie Sztuki. Galeria jest czynna od wtorku do piątku od 11.00 do 19.00, a w soboty i niedziele od 10.00 do 18.00. Najlepiej na zwiedzanie przeznaczyć więcej czasu i przybyć wtedy, gdy emitowany jest także film "Le mystère Picasso", który trwa 78 minut. Godziny emisji filmu: w dni powszednie o 12.00, 14.00 i 17.00, a w soboty i niedziele o 12.00, 14.00 i 16.00.

Uwaga! Wystawa ze względu na erotyczny charakter prac jest przeznaczona dla widzów dorosłych.


Kilka zdjęć Artysty...

Picasso w latach dwudziestych XX wieku ze swoją pierwszą żoną Olgą Chochłową.


 Pablo Picasso i Olga Chochłowa.
Źródło: www.pablo-ruiz-picasso.net

Picasso w latach siedemdziesiątych XX wieku, na kilka lat przed śmiercią, ze swoją drugą i ostatnią już żoną Jacqueline Roque. Miał wówczas 89 lat.

Pablo Picasso i Jacqueline. 1970 r.
Źródło: www.pablo-ruiz-picasso.net



Fragmenty filmów...

"Le mystère Picasso": http://www.youtube.com/watch?v=yyRQxPiDGNA , w wersji oryginalnej (http://www.documentaryz.com/c2-art/79-the-mystery-of-picasso/).
"Visit to Picasso": http://www.docsonline.tv/Archives/description.php?doc=133 . Należy kliknąć "PLAY".
Także na YouTube: 1 część  oraz 2 część.



[1] Grafika - słowniczek podstawowych terminów w języku angielskim i polskim.
Rodzaje druku:
-intaglio - druk wklęsły (akwaforta, akwatinta, mezzotinta, miedzioryt, sucha igła),
-relief print - druk wypukły (drzeworyt, linoryt, metaloryt),
-surface-printing - druk płaski (np. litografia).
Rodzaje technik graficznych:
-aquatint - akwatinta (trawienie kwasem),
-drypoint - sucha igła (żłobienie),
-engraving - miedzioryt (żłobienie),
-etching -  akwaforta (trawienie kwasem),
-linocut - linoryt (żłobienie),
-linoleum cut → linocut,
-lithograph - litografia (malowanie powierzchni),
-metalcut - metaloryt (żłobienie),
-mezzotint - mezzotinta (drapanie i polerowanie powierzchni),
-woodcut - drzeworyt, najstarsza z technik (żłobienie).
Bardziej szczegółowy opis wymienionych technik - zob. Encyclopaedia Britannica. Hasło: printmaking ( http://www.britannica.com/EBchecked/topic/477079/printmaking) - oraz przykłady gotowych dzieł (zob. MoMA: http://www.moma.org/interactives/projects/2001/whatisaprint/flash.html).
Opis podstawowych technik graficznych wykorzystywanych przez Pablo Picasso z wieloma przykładami grafik. Strona internetowa MoMA (The Museum of Modern Art w Nowym Jorku: http://www.moma.org/interactives/exhibitions/2010/picassoprints/).
[2] Rafael Santi - "Autoportret". Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Sanzio_00.jpg&filetimestamp=20120915131057
[3] Rafael Santi -  "La Fornarina" albo "Portret młodej kobiety". Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Fornarina.jpg&filetimestamp=20051202122333

3 komentarze:

Holand pisze...

Żona Pablo Picasso nazywała się Olga Chochłowa, córka oficera rosyjskiego. Urodziła się w 1891r. w Nieżynie, miasteczku położonym 120km na płn.wsch. od Kijowa. Na pewno nie Kokłowa, nie rozumiem tak koślawej transkrypcji wobec jej całkiem nam swojsko brzmiącego nazwiska.

Joanna Turek pisze...

Dziękuję za komentarz. Słuszna uwaga. Dotyczy ona zresztą wszystkich oryginalnych podpisów znajdujących się pod reprodukcjami do zacytowania, których jeszcze nie zamieściłam oraz już opublikowanych. Ta koślawość transkrypcji rzeczywiście bardzo razi w zestawieniu z polskim tekstem, więc ją poprawiam.

Monika Zawadzka pisze...

Fajny artykuł.